Ik gruw van de manier waarop sommige bloggers tekeergaan tegen het Voedingscentrum. Met afgrijzen lees ik de verdachtmakingen over handje-klap met grote bedrijven, gesjoemel met onderzoeksresultaten en de insinuaties dat de wetenschappers van het Voedingscentrum "niet bij de tijd" zouden zijn, of niet zouden weten waarover ze het hebben. De aantijgingen zijn absurd, de schrille toon van de blogs is vaak misplaatst en een aantal van de dames en heren critici heeft bovendien geen ene bips verstand van voeding. (Zoals u ziet, doet ondergetekende wèl zijn uiterste best om zich netjes uit te drukken.)

Toch ga in deze blog iets doen wat mijn concullega´s ook graag mogen doen: vertellen waarom ik moeite heb met een richtlijn van het Voedingscentrum, en waarom ik me er in ieder geval zelf niet aan houd. Zelf slik ik, zoals zo´n dertig procent van de Nederlanders - bijna elke dag een multivitamine, ook al vindt het Voedingscentrum dat overbodig. "De meeste mensen hebben geen voedingssupplementen nodig", kun je lezen op de website van Voedingscentrum. "Ze krijgen al voldoende voedingsstoffen binnen door gevarieerd te eten."

Eten gemeten

Het Voedingscentrum maakt een uitzondering voor enkele bijzondere groepen, zoals zwangere vrouwen, jonge kinderen en ouderen, maar goed, daar hoor ik niet bij. De reden dat ik het advies van het Voedingscentrum in dit geval laat voor wat het is, staat op de website van het RIVM. Dat instituut monitort voor de Nederlandse overheid continu hoe en wat de Nederlanders eten. Dat gebeurt in de Voedselconsumptiepeilingen, en een PDF van de meest recente complete peiling vind je hier.

RIVM heeft onder meer bepaald hoeveel procent van de Nederlanders te weinig vitamines en mineralen binnenkrijgen. De figuren hieronder hebben betrekking op de leeftijdsgroep tussen de 19 en 39 jaar, en vertellen hoeveel procent van de mannen en vrouwen minder dan een optimale hoeveelheid van die vitamines en mineralen binnenkrijgt. (Vitamine D ontbreekt. Dat is een apart verhaal.)

Nou wil een suboptimale inname niet zeggen dat de inname zo laag is dat er ziekten ontstaan, maar van sommige vitamines en mineralen komen tekorten wel erg veel voor. De kans is levensgroot dat een willekeurige twintiger of dertiger te weinig vitamine A en/of bètacaroteen, vitamine B11, C en E, magnesium, selenium of zink binnenkrijgt.

Nou eten niet alle Nederlanders even gezond, en dat geldt dubbel en dwars voor de twintigers en dertigers met hun drukke leefstijl en eeuwig tijdsgebrek. Als die twintigers en dertigers een beetje gezonder zouden eten, dan zouden die tekortschietende innames vanzelf teruglopen. Zou je zeggen.

Vitamine C

Maar hoe ziet een "gezondere voeding" er precies uit? Nou, die bevat om te beginnen minder sapjes en frisdrank. Die zitten ramvol snel opneembare suikers, en die zijn slecht voor, ehm, eigenlijk alles. Maar die productgroep levert volgens RIVM ongeveer een kwart van de vitamine C in ons dieet. En, zoals je hierboven hebt kunnen zien, krijgt al 20 tot 30 procent van de twintigers en dertigers te weinig vitamine C binnen. Vervanging van sapjes door water en thee zal dat tekort waarschijnlijk nog vergroten. Veel twintigers en dertigers worden trouwens dikker, zeggen studies. Je kunt je afvragen in hoeverre het epidemisch

e tekort aan vitamine C daarbij een rol speelt. De Amerikaanse voedingshoogleraar Carol Johnston heeft in kleine humane studies laten zien dat bij een lage inname van vitamine C het lichaam moeizamer vet verbrandt en mensen minder gaan bewegen.

Vlees

Affijn. Terug naar gezonde voeding. Wat ook niet gezond is, dat is een dieet met teveel vlees - en eigenlijk eten we meer vlees dan goed voor ons is, vinden veel wetenschappers. We moeten overstappen op plantaardige eiwitbronnen, vinden voedingswetenschappers. Die leveren gezondere vetten, meer voedingsvezels en drukken minder op het milieu. Dat klopt natuurlijk helemaal - en bovendien is de manier waarop we het gros van onze dierlijke eiwitten produceren gewoon barbaars. Maar als je kijkt hoe belangrijk op dit moment vlees is als leverancier van vitamines en mineralen, dan weet je dat doorsnee-Nederlanders er niet gezonder op zullen worden als ze minder vlees gaan eten. Neem nou selenium. Respectievelijk dertig procent van de mannen en zeventig procent van de vrouwen van 19-39 jaar consumeert minder selenium dan ze nodig hebben. Als je nou weet dat 31 procent van het selenium in ons dieet uit vlees komt, word je dan gezonder als je minder vlees gaat eten?

Begrijp me goed, natuurlijk is het een goede zaak om sapjes en frisdrank af te zweren, en geheel of gedeeltelijk over te stappen op plantaardige eiwitten. Maar het is niet aannemelijk dat daardoor de inname van vitamines en mineralen zal verbeteren. Gezonder eten is niet synoniem met voldoende vitamines en mineralen binnenkrijgen.

Voeding van topsporters

In het begin van 2017 promoveerde de voedingswetenschapper Floris Wardenaar, lector bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, op een onderzoek naar de voeding van Nederlandse top- en subtopsporters. Zijn proefschrift vind je hier. Als er één groep is waarvan je zou verwachten dat

die z´n voedingsbeleid goed voor elkaar heeft, dan zijn dat toch topsporters. Maar toch vond Wardenaar ook bij die groep tekorten aan vitamines en mineralen. De figuur hieronder heeft trouwens betrekking op twee groepen mannelijke atleten: mannelijke sporters die helemaal geen supplementen gebruikten, en mannelijke sporters die supplementen slikten.

Bij de sporters die geen supplementen gebruikten waren tekorten aan vitamines en selenium niet zeldzaam. Bij de sporters die ook supplementen gebruikten - en dat was meestal een multivitamine - was het beeld een stuk rooskleuriger.

Beter presteren?

Of sporters beter presteren als ze een multivitamine gebruiken, heeft Wardenaar niet onderzocht. Maar het is in sommige gevallen niet onmogelijk, suggereren eerder gepubliceerde studies. In de jaren tachtig van de vorige eeuw publiceerde TNO onderzoek naar het effect van een lage inname van B-vitamines en vitamine C, die niet zo ernstig was dat de proefpersonen ziek werden. Volgens de studie verminderde daardoor al binnen enkele weken het uithoudingsvermogen.

Dat ook krachtsporters misschien minder goed presteren door een tekort aan vitamines en mineralen blijkt onder meer uit Grieks onderzoek, dat dateert uit het begin van deze eeuw. Volgens de Grieken hebben mensen met relatief weinig selenium in hun bloed na een intensieve krachttraining meer spierschade dan mensen met een goede seleniumstatus.

Wardenaar adviseert sporters trouwens niet om collectief naar de winkel te rennen, een multi aan te schaffen en over te gaan tot de orde van de dag. Hij vindt dat ook sporters om te beginnen een beetje beter hun best moeten doen om gezonder te eten. Ook in het dieet van sporters zit nu eenmaal veel junk food dat uitstekend kan worden vervangen door iets beters. Dat een maaltijd met groenten gezonder is dan een hap uit de muur, dat ligt voor de hand.

Bovendien kunnen supplementen gezonde voeding niet vervangen. In eerlijke voedingsmiddelen zitten duizenden stoffen die ons helpen gezond te blijven. Waarschijnlijk kennen we ze nog lang niet allemaal, en maar een fractie van die gezondheidsbevorderende voedingsstoffen zit in supplementen.

Eindpunt

Maar daarnaast zouden sporters een beschaafd en redelijk gedoseerde multi moeten gebruiken, vindt Wardenaar. En de cijfers - niet alleen zijn cijfers, maar ook die van RIVM - geven hem gelijk. Ook als je je best doet om gezond te eten, kun je van allerlei vitamines en mineralen te weinig binnenkrijgen. Wat het Voedingscentrum ook zegt.

Willem Koert